Μια τελευταία βουτιά…

Στατιστικά, παραλείψεις, ανθρώπινες τραγωδίες και μια αναλυτική καταγραφή όλων όσων πρέπει να προσέχουμε.

Ήταν μόλις 30 ετών. Δε πρόλαβε να βγει έξω από τη θάλασσα. Τα πελώρια κύματα, μια λάθος εκτίμηση, τα υπόγεια ρεύματα της περιοχής, κατάπιαν το σώμα του Στέφανου που βρέθηκε στην παραλία Κάθισμα στη Λευκάδα μαζί με την παρέα του για να γιορτάσει το bachelor του καθώς σε λίγες μέρες θα ντυνόταν γαμπρός. 

Το τραγικό περιστατικό του 30χρονου Στέφανου Κέμου στη Λευκάδα αναδεικνύει με τον πιο οδυνηρό τρόπο τους κινδύνους που ελλοχεύουν στις ελληνικές παραλίες, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται φυσικά φαινόμενα με την απουσία επαρκούς ναυαγοσωστικής κάλυψης.

Ο Στέφανος, με καταγωγή από τα Τρίκαλα, είχε επισκεφθεί τη Λευκάδα για να γιορτάσει το bachelor party του, ενόψει του γάμου του που ήταν προγραμματισμένος για τις 14 Ιουνίου. Το απόγευμα της Κυριακής, 25 Μαΐου, αποφάσισε να κολυμπήσει στην παραλία Κάθισμα, μια περιοχή που γνώριζε καλά και είχε επισκεφθεί πολλές φορές στο παρελθόν. Ωστόσο, εκείνη την ημέρα, οι καιρικές συνθήκες ήταν ιδιαίτερα δυσμενείς, με δυνατούς ανέμους και επικίνδυνα κύματα.

Όπως αναφέρει στο Mega ο ναυαγοσώστης που έσπευσε στο σημείο, λουόμενοι τον ειδοποίησαν για έναν άνδρα που είχε παρασυρθεί από τα κύματα. Όταν έφτασε, βρήκε τον Στέφανο αναίσθητο μέσα στο νερό. Παρά τις προσπάθειες για ΚΑΡΠΑ, δεν κατέστη δυνατό να επαναφέρει τον 30χρονο, ο οποίος παραδόθηκε λίγο αργότερα σε διασώστες του ΕΚΑΒ χωρίς σφυγμό.

Ο ναυαγοσώστης ανέφερε ότι στην εν λόγω παραλία παρατηρείται συχνά το φαινόμενο του «κύματος πλυντηρίου», όπου το κύμα πετάει τον λουόμενο έξω και σε κλάσματα του δευτερολέπτου τον ξανατραβάει μέσα. Την ημέρα του δυστυχήματος, η θάλασσα ήταν ιδιαίτερα ταραγμένη, με πολλά μποφόρ, καθιστώντας την κολύμβηση εξαιρετικά επικίνδυνη.

Το Κάθισμα δεν είναι μια «συμβατική» παραλία. Το βάθος αυξάνεται απότομα, μόλις λίγα μέτρα από την ακτή. Η μορφολογία του βυθού και η έκθεση στους δυτικούς ανέμους δημιουργούν υπόγεια ρεύματα που μεταβάλλονται απρόβλεπτα μέσα σε λίγα λεπτά. Για κάποιον μη έμπειρο – ειδικά για τουρίστες – ο κίνδυνος να παρασυρθεί χωρίς να μπορεί να επιστρέψει είναι θανάσιμος.

Δυστυχώς, το Κάθισμα έχει ιστορικό παρόμοιων περιστατικών. Στις 17 Ιουνίου 2023, ένας 50χρονος άνδρας έχασε τη ζωή του όταν παρασύρθηκε από τα κύματα ενώ προσπαθούσε να βγάλει φωτογραφία με τη σύζυγό του στην άκρη της παραλίας. Τα τεράστια κύματα τους παρέσυραν, με αποτέλεσμα ο άνδρας να πνιγεί.

Οι πνιγμοί στις ελληνικές παραλίες αποτελούν συστηματική αιτία θανάτου κάθε καλοκαίρι. Κι όμως, εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται σαν «ατυχήματα».

Η σιωπηλή επιδημία των πνιγμών

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), 236.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από πνιγμό, με τα περισσότερα θύματα να είναι παιδιά 5-14 ετών και ηλικιωμένοι. Η 25η Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Πρόληψης Πνιγμών, σε μια προσπάθεια να δοθεί έστω η ελάχιστη προσοχή σε ένα πρόβλημα που σκοτώνει σιωπηλά.

Η Ελλάδα διαθέτει την 9η μεγαλύτερη ακτογραμμή στον κόσμο, με 13.676 χλμ. θάλασσας, χιλιάδες παραλίες, εκατοντάδες νησιά και περισσότερους από 30 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Κι όμως, ο πνιγμός παραμένει μια από τις κύριες εξω-νοσοκομειακές αιτίες θανάτου στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και του Λιμενικού Σώματος.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, το 2023 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 407 θάνατοι από πνιγμό, εκ των οποίων οι 400 συνέβησαν στη θάλασσα και οι υπόλοιποι 7 σε εσωτερικά ύδατα, όπως λίμνες και ποτάμια. Από αυτούς, το 71% (288 άτομα) ήταν άνδρες και το 29% (116 άτομα) γυναίκες. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν άτομα άνω των 60 ετών, ενώ περίπου 10 παιδιά και έφηβοι χάνουν τη ζωή τους από πνιγμό κάθε χρόνο στην Ελλάδα. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 62% των θανάτων από πνιγμό συμβαίνουν σε παραλίες χωρίς ναυαγοσωστική κάλυψη, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της παρουσίας ναυαγοσωστών για την πρόληψη τέτοιων τραγωδιών.

Τα νησιά του Ιονίου με τους κρυφούς κινδύνους 

Στα Ιόνια νησιά – από την Κέρκυρα μέχρι τη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και τη Λευκάδα – καταγράφονται δεκάδες περιστατικά πνιγμών κάθε καλοκαίρι. Οι τουριστικές ροές είναι τεράστιες, οι παραλίες εντυπωσιακές αλλά σε πολλές περιπτώσεις καθόλου ασφαλείς.

Στην Κεφαλονιά, οι παραλίες του Μύρτου και του Πλατύ Γιαλού είναι υπέροχες αλλά απρόβλεπτες. Στην Κέρκυρα, το Κανάλι του Έρωτα και η παραλία Ίσσου κρύβουν ισχυρά ρεύματα και απότομα βάθη. Στη Ζάκυνθο, ο Ναυάγιο έχει επανειλημμένα προκαλέσει θανάτους λόγω πτώσεων αλλά και πνιγμών.

Και φυσικά, στη Λευκάδα – το Κάθισμα.

Ο πνιγμός με χρονοκαθυστέρηση: ο «αόρατος» εχθρός

Μια ακόμη, λιγότερο γνωστή αλλά υπαρκτή απειλή είναι ο πνιγμός στην ξηρά, ή αλλιώς δευτεροπαθής πνιγμός. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο (1-2% των περιστατικών πνιγμού), κατά το οποίο το θύμα βιώνει επιπλοκές ακόμη και 24 ώρες μετά τη βουτιά.

Το νερό που εισέρχεται στους αεραγωγούς προκαλεί λαρυγγόσπασμο ή νευρογενές πνευμονικό οίδημα, με συμπτώματα όπως:

• συριγμός και δυσκολία στην αναπνοή
• αφρός στο στόμα
• υπνηλία ή λήθαργος
• μελάνιασμα ή βήχας που δεν σταματά

Η καθυστέρηση των συμπτωμάτων δυσκολεύει τη διάγνωση. Αν δεν υπάρξει άμεση ιατρική παρέμβαση, μπορεί να προκληθεί αιφνίδιος θάνατος.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Οι πιο ευάλωτες ομάδες είναι:

• Ηλικιωμένοι, λόγω καρδιολογικών/αναπνευστικών προβλημάτων
• Παιδιά, λόγω μικρότερης επιτήρησης και σωματικής αδυναμίας
• Άνδρες, που καταγράφονται στατιστικά πιο συχνά ως θύματα
• Τουρίστες, που δεν γνωρίζουν το τοπικό ανάγλυφο και συχνά κάνουν μπάνιο χωρίς επιτήρηση

Προληπτικοί κανόνες που σώζουν ζωές

Για όλους:

• Ποτέ μόνοι στη θάλασσα
• Όχι μετά από αλκοόλ ή βαρύ γεύμα
• Πάντα ενημέρωση για τον καιρό και τα ρεύματα
• Όχι υπερεκτίμηση δυνατοτήτων

Για παιδιά:

• Πάντα επίβλεψη από κοντινή απόσταση
• Χρήση σωσιβίου
• Βασική εκπαίδευση σε κολύμβηση και αυτοδιάσωση

Για ηλικιωμένους:

• Όχι μπάνιο χωρίς συνοδό
• Ιατρική συμβουλή αν υπάρχει ιστορικό
• Μικρή διάρκεια, ήπιες ώρες

Τι μπορεί και τι πρέπει να αλλάξει

• Καθολική παρουσία ναυαγοσωστών σε όλες τις πολυσύχναστες παραλίες
• Καμπάνιες ενημέρωσης σε τουρίστες, σχολεία και ΜΜΕ
• Μαθήματα ασφάλειας θάλασσας στα σχολεία
• Ειδική σήμανση για παραλίες με ρεύματα ή απότομο βάθος
• Χρήση τεχνολογίας (π.χ. apps για καιρικές συνθήκες, QR codes για πληροφορίες ασφάλειας)

Γιατί κάθε πνιγμός είναι αποτρέψιμος

Δεν υπάρχει τίποτα «τυχαίο» σε έναν πνιγμό. Κάθε πνιγμός δεν είναι μόνο μια αριθμητική καταγραφή, είναι ένα πρόσωπο, μια ιστορία, μια οικογένεια που βυθίζεται στη θλίψη. Πολλές φορές, η ευθύνη δεν είναι ατομική. Όταν οι Δήμοι δεν φροντίζουν για ναυαγοσώστες, όταν δεν υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες, όταν η πολιτεία αφήνει τις τοπικές κοινωνίες χωρίς στήριξη, τότε ο θάνατος στη θάλασσα γίνεται ζήτημα συλλογικό. Δεν πρόκειται για δυστυχήματα – πρόκειται για προαναγγελθέντα γεγονότα που επαναλαμβάνονται κάθε καλοκαίρι. Όσο παραμένουν «αόρατα», θα συνεχίσουν να σκοτώνουν.