Μπαίνοντας σιγά σιγά στην περίοδο των Χριστουγέννων, ο Δεκέμβρης εμφανίζεται στο ημερολόγιο ως μια εποχή που παραδοσιακά φέρνει κινητικότητα, αλλαγή ρυθμού και μια διαφορετική διάθεση σε κάθε μικρή ή μεγάλη κοινότητα. Για τα παιδιά ειδικά, ο μήνας αυτός έχει έναν μοναδικό ρόλο. Συμβολίζει τις γιορτές, τις σχολικές παύσεις, τις εκδηλώσεις, τα μικρά θεατρικά, τις κατασκευές, τις δραστηριότητες που γεμίζουν τη μέρα και δημιουργούν προσμονή. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, οι γιορτινές εβδομάδες που προηγούνται των διακοπών είναι γεμάτες ζωή, μικρά γεγονότα, προετοιμασίες και δράσεις που δίνουν χρώμα στην καθημερινότητα. Στην Κεφαλονιά όμως, η εικόνα παραμένει σταθερά διαφορετική. Το νησί δείχνει να αντιμετωπίζει τον Δεκέμβρη σαν οποιονδήποτε άλλο μήνα του χειμώνα, χωρίς κάποια ιδιαίτερη προσαρμογή και χωρίς να αξιοποιεί την περίοδο που θα μπορούσε να του προσφέρει κοινωνική ζωντάνια και κινητικότητα.
Η απουσία οργανωμένης προετοιμασίας φαίνεται ξεκάθαρα στους δημόσιους χώρους, στην ατμόσφαιρα των πόλεων, αλλά κυρίως στις σχολικές κοινότητες. Τα σχολεία αποτελούν φυσικό πυρήνα των γιορτινών ημερών, γιατί από αυτά ξεκινά ο ρυθμός των εορτών. Οι τάξεις στολίζονται, προωθούνται μικρά θεατρικά, διοργανώνονται γιορτές, συναντήσεις, πρωτοβουλίες που, σε συνδυασμό με το ενδιαφέρον των παιδιών, δημιουργούν την αίσθηση ότι ο τόπος μπαίνει σε μια πιο φωτεινή φάση. Όταν όμως δεν υπάρχει καμία ή σχεδόν καμία τέτοια δραστηριότητα, τα παιδιά δεν έχουν κάποιο σημείο αναφοράς για τις μέρες που περιμένουν. Η καθημερινότητα συνεχίζεται χωρίς ιδιαίτερη διαφοροποίηση και οι οικογένειες δεν βρίσκουν αφορμή να συμμετέχουν σε κάτι που να αντανακλά τη γιορτινή περίοδο. Τα παιδιά, που συνήθως δίνουν τον τόνο των Χριστουγέννων, μένουν χωρίς το πλαίσιο που παραδοσιακά τα ενθουσιάζει.
Η επίδραση αυτής της απουσίας είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ όσο φαίνεται σε μια πρώτη ανάγνωση. Σε μικρές κοινωνίες όπως η Κεφαλονιά, η κοινωνική ζωή του χειμώνα εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τις οικογένειες και από τις ανάγκες των παιδιών. Όταν αυτές δεν συναντούν τίποτα στο δημόσιο χώρο, όταν δεν υπάρχουν εκδηλώσεις, δράσεις ή οργανωμένα σημεία γιορτινής αναφοράς, τότε η φυσική τάση των κατοίκων είναι να αναζητούν εναλλακτικές αλλού. Δεν είναι ότι ο κόσμος «φεύγει» τέλη Νοεμβρίου. Η εικόνα όμως διαμορφώνεται σταδιακά. Όταν οι μέρες των διακοπών φτάνουν και δεν υπάρχει τίποτα που να κρατά το ενδιαφέρον εντός του νησιού, οι οικογένειες που έχουν τη δυνατότητα επιλέγουν να ταξιδέψουν σε πόλεις όπου υπάρχει δραστηριότητα. Η επιλογή αυτή δεν προκύπτει από κριτική προς το νησί, αλλά από ανάγκη για εμπειρίες που εδώ λείπουν.
Το αποτέλεσμα είναι πως η Κεφαλονιά αδειάζει ακριβώς τις μέρες που θα μπορούσε να γεμίσει. Αντί να αξιοποιήσει την περίοδο των γιορτών, που αποτελεί μία από τις λίγες ευκαιρίες χειμερινής κινητικότητας, το νησί μένει με μια εικόνα στασιμότητας. Οι δρόμοι έχουν λιγότερη κίνηση, οι δημόσιοι χώροι δεν διαφέρουν από οποιαδήποτε άλλη εποχή του χειμώνα και οι οικογένειες που θα μπορούσαν να βρίσκονται έξω ή να συμμετέχουν σε κοινές δράσεις καταλήγουν να μένουν στο σπίτι ή να σχεδιάζουν ταξίδι. Αυτή η πραγματικότητα έχει άμεση συνέπεια και στην τοπική αγορά. Τα καταστήματα και οι επαγγελματίες χάνουν την ευκαιρία μιας περιόδου που θα μπορούσε να ενισχύσει, έστω προσωρινά, τη δραστηριότητά τους. Χωρίς εκδηλώσεις, χωρίς δράσεις, χωρίς λόγο συγκέντρωσης, η αγορά παραμένει “ουδέτερη” τον Δεκέμβρη, ενώ θα μπορούσε να αποκτήσει έναν πιο ζωντανό χαρακτήρα.
Το πιο ανησυχητικό όμως είναι το πώς αυτή η εικόνα διαμορφώνει και τις προσδοκίες των παιδιών. Σε μια ηλικία όπου η περίοδος των Χριστουγέννων λειτουργεί σχεδόν ως ολόκληρο γεγονός, τα παιδιά στην Κεφαλονιά βιώνουν έναν Δεκέμβρη που τους προσφέρει λίγα. Όταν δεν υπάρχουν δράσεις, όταν δεν υπάρχουν σχολικές εκδηλώσεις, όταν δεν υπάρχει κάποια κοινή αίσθηση «ότι κάτι γίνεται», τα παιδιά χάνουν την εμπειρία που σε άλλες περιοχές θεωρείται δεδομένη. Αυτό δεν αποτελεί απλώς θέμα ψυχαγωγίας. Είναι θέμα συλλογικής εμπειρίας και κοινωνικής συγκρότησης. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου η κοινότητα δρα, συμμετέχει, δημιουργεί και προσφέρει, διαμορφώνουν διαφορετική σχέση με τον τόπο τους. Όταν αυτό λείπει, το νησί χάνει ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς του.
Η κατάσταση αυτή δεν είναι αναπόφευκτη. Η Κεφαλονιά έχει όλα τα συστατικά για να δημιουργήσει μια διαφορετική εικόνα τον Δεκέμβρη. Το νησί διαθέτει σχολεία, συλλόγους, πολιτιστικούς φορείς, εθελοντικές ομάδες και δημοτικές δομές που θα μπορούσαν να συνεργαστούν για να διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα εκδηλώσεων προσαρμοσμένο στις δυνατότητές του. Δεν χρειάζονται μεγάλες διοργανώσεις ούτε εντυπωσιακά γεγονότα. Χρειάζεται όμως οργάνωση. Ένα πρόγραμμα που θα ανακοινώνεται έγκαιρα, που θα περιλαμβάνει μικρές αλλά σταθερές δράσεις για παιδιά, που θα δίνει αφορμές για συμμετοχή και που θα ενεργοποιεί τους δημόσιους χώρους. Μικρά εργαστήρια, δημιουργικές δραστηριότητες, μουσικά σύνολα από τους συλλόγους, συναντήσεις για παιδιά, στολισμοί σε βασικά σημεία, έστω ένα κεντρικό σημείο δράσης σε κάθε δημοτική ενότητα. Όλα αυτά είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα.
Η συνεργασία των δήμων είναι καθοριστική. Οι πέντε δημοτικές ενότητες της Κεφαλονιάς μπορούν να λειτουργήσουν με κοινή στρατηγική και όχι με μεμονωμένες κινήσεις, όπως συμβαίνει συχνά. Ένα ενιαίο πρόγραμμα, με συντονισμό, καταμερισμό αρμοδιοτήτων και καθαρό χρονοδιάγραμμα, θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά την εικόνα του νησιού. Η επιτυχία τέτοιων πρωτοβουλιών δεν κρίνεται στο αν θα οργανωθεί μια μεγάλη κεντρική εκδήλωση, αλλά στο αν θα υπάρχει μια σταθερή, ορατή προσπάθεια που να δίνει στους κατοίκους αίσθηση συμμετοχής και στους επισκέπτες την εντύπωση ότι το νησί διαθέτει ταυτότητα ακόμη και τον χειμώνα.
Η ουσία δεν είναι να γίνει η Κεφαλονιά ένας “χριστουγεννιάτικος προορισμός”. Η ουσία βρίσκεται στην ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας. Όταν υπάρχουν δράσεις, όταν οι οικογένειες βλέπουν ότι το νησί προσπαθεί να δημιουργήσει μια στοιχειώδη εορταστική εικόνα, παραμένουν. Μένουν στις πλατείες, κυκλοφορούν στους δρόμους, συμμετέχουν σε εκδηλώσεις, στηρίζουν την τοπική αγορά. Η παρουσία τους αλλάζει τον τόνο του νησιού. Η απουσία τους, όμως, ενισχύει την εικόνα ενός τόπου που «κλείνει» αντί να ανοίγει.
Γι’ αυτό και η περίοδος των γιορτών δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απλός σταθμός στο ημερολόγιο. Είναι μια περίοδος με πραγματικές δυνατότητες για την Κεφαλονιά. Μπορεί να ενισχύσει την κοινωνία, τη σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους, την τοπική οικονομία, αλλά κυρίως τη σχέση των παιδιών με τον τόπο τους. Τα παιδιά είναι εκείνα που κουβαλούν τη μνήμη της γιορτής στο μέλλον. Αν αυτή η μνήμη δεν διαμορφωθεί, το νησί χάνει μια σημαντική ευκαιρία για να διατηρήσει ζωντανή την ταυτότητά του.
Μια Κεφαλονιά που αδειάζει στις μέρες που θα έπρεπε να γεμίζει δεν είναι μια αναπόφευκτη πραγματικότητα. Είναι μια συνέπεια έλλειψης συντονισμού, αφορμών και οργανωμένης προσπάθειας. Με μερικά στοχευμένα βήματα, το νησί μπορεί να αλλάξει την εικόνα του Δεκέμβρη και να προσφέρει στους κατοίκους και ιδιαίτερα στα παιδιά αυτό που περιμένουν από τις γιορτές. Μια αίσθηση ότι ο τόπος συμμετέχει, κινείται, ζωντανεύει. Μια αίσθηση ότι το νησί βρίσκεται σε γιορτινή περίοδο που έχει περιεχόμενο. Ένα νησί που γεμίζει αντί να αδειάζει.